Τρίτη 24 Ιουνίου 2014

Η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων είναι ζήτημα αρχής

Γράφει
η Βάσω Κιντή*

Ας πω εξ αρχής τη θέση μου ότι τα δημόσια πανεπιστήμια πρέπει να αλλάξουν για να βελτιωθούν ανεξάρτητα από το αν υπάρξουν ιδιωτικά πανεπιστήμια γιατί σε αυτά, τα δημόσια, θα σπουδάζει η μεγάλη πλειονότητα των νέων.

Μη κρατικά πανεπιστήμια πρέπει, ωστόσο, να επιτρέπεται να ιδρυθούν με αλλαγή του άρθρου 16 για λόγους αρχής (ισότητας και ελευθερίας των πολιτών) αλλά και γιατί θα υπάρξουν ορισμένες καλές συνέπειες για το δημόσιο συμφέρον εφόσον βέβαια όλα, δημόσια και ιδιωτικά, κερδοσκοπικά ή όχι, αξιολογούνται. Είχα πει κάπως περισσότερα για το ζήτημα πρόσφατα εδώ: http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=596753

Στο θέμα παρενέβη ο επίκουρος καθηγητής κ. Γκόγκας με άρθρο του στο ΒΗΜΑ το οποίο έχει τίτλο “Πανεπιστήμια: Ιδιωτικοί Μύθοι και Ανακρίβειες” και ξεκινά με τη φράση «Οι επιστήμονες πρέπει να είμαστε ακριβείς.». Όμως το άρθρο του, παρότι γραμμένο από επιστήμονα, βρίθει από ανακρίβειες, ανακολουθίες και παραλείψεις,.

1. Γράφει: “«Θα υπάρξει ανταγωνισμός». Καλό αυτό, αλλά πώς ακριβώς θα γίνει δεν μας λέει κανείς. Με ποιους πόρους το δημόσιο πανεπιστήμιο χωρίς δίδακτρα θα ανταγωνίζεται ένα ιδιωτικό με δίδακτρα (φυσικά) πανεπιστήμιο;»” Από τη μια αμφισβητεί ότι θα υπάρξει ανταγωνισμός με τα ιδιωτικά αλλά αμέσως μετά απαντά ότι, χωρίς δίδακτρα, θα είναι εις βάρος του δημόσιου πανεπιστημίου. Άρα, θα υπάρχει ανταγωνισμός απλώς δεν μας συμφέρει. Όμως το δημόσιο πανεπιστήμιο δεν είναι καταδικασμένο στη φτώχεια.

Στηρίζεται μεν σε δημόσιους πόρους που είναι πλέον πράγματι πολύ μειωμένοι, αλλά ένα καλό δημόσιο πανεπιστήμιο μπορεί να αντλεί πόρους και εκτός δημοσίου εφόσον βέβαια λειτουργεί σωστά για να του εμπιστεύονται οι ιδιώτες τα χρήματά τους. Μπορεί να ελπίζει και σε αύξηση της χρηματοδότησης από το κράτος εφόσον βελτιωθούν τα πράγματα στην οικονομία . Και βέβαια μπορεί το δημόσιο πανεπιστήμιο, εφόσον λειτουργεί σωστά, να κερδίζει στον ανταγωνισμό με τα ιδιωτικά ακριβώς γιατί δεν έχει δίδακτρα και άρα μπορεί να προσελκύει τους καλούς αλλά οικονομικά ασθενείς φοιτητές (όπως ακριβώς κάνουν τα καλά δημόσια στην Ευρώπη). Αυτό που χρειάζονται τα δημόσια για να μπορέσουν να αντέξουν τον όποιο ανταγωνισμό -εφόσον υπάρξουν ιδιωτικά πανεπιστήμια - δεν είναι ούτε δίδακτρα ούτε ο αποκλεισμός των ανταγωνιστών αλλά η απαλλαγή από τον ασφυκτικό κρατικό εναγκαλισμό που προβλέπει το άρθρο 16 του Συντάγματος και η δική τους ποιοτική λειτουργία.

2. Μετά λέει ο κ. Γκόγκας ότι υπάρχει ήδη ανταγωνισμός μεταξύ των δημοσίων (π.χ. μεταξύ τμημάτων Οικονομικών Επιστημών στην Ελλάδα) οπότε δεν χρειάζεται ο ανταγωνισμός με τα ιδιωτικά. Μα τα ελληνικά πανεπιστήμια δεν μπορούν να διαφοροποιηθούν ουσιωδώς μεταξύ τους και να βρεθούν σε ανταγωνισμό διότι διέπονται από το ίδιο ισοπεδωτικό νομικό πλαίσιο που περιορίζει την αυτονομία τους. Αυτό πρέπει να αλλάξει με την αναθεώρηση του άρθρου 16 του Συντάγματος. Να υπάρχει μεγαλύτερη αυτονομία για τα δημόσια πανεπιστήμια ώστε να διαμορφώνουν την ιδιαίτερη φυσιογνωμία τους, αλλά συγχρόνως αυστηρότερος έλεγχος και λογοδοσία.

3. Στη συνέχεια αναφέρει ότι “«Τα ιδιωτικά πανεπιστήμιο υπάρχουν σε όλο τον κόσμο εκτός από την Ελλάδα». Μεγάλη ανακρίβεια αυτή και μάλιστα είναι ιδιαίτερα ανακριβές στις χώρες που είναι πιο αναπτυγμένες και πιο γνωστές σε μας. Υπάρχουν μεν, αλλά είναι τελείως αποτυχημένα κατά κανόνα…»” Εδώ είτε λέει απλώς κάτι ανακριβές (ότι δεν υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια στον υπόλοιπο κόσμο) είτε αντιφάσκει. Άλλο να μην υπάρχουν καθόλου ιδιωτικά πανεπιστήμια, κι άλλο να υπάρχουν και να είναι αποτυχημένα. Οι δύο αυτοί ισχυρισμοί δεν είναι ταυτόσημοι. Δεν φοβάται δε την αυτοαναίρεση δίνοντας ο ίδιος παραδείγματα χωρών με ιδιωτικά πανεπιστήμια. Παραλείπει μάλιστα να αναφέρει ότι η ιδιομορφία της Ελλάδας ως προς τον υπόλοιπο κόσμο έγκειται στο ότι αυτή (και όχι ο υπόλοιπος κόσμος) απαγορεύει δια του Συντάγματος την ίδρυση μη κρατικών πανεπιστημίων. Στον υπόλοιπο κόσμο μπορούν να ιδρυθούν και να αποτύχουν. Εδώ δεν μπορούν καν να ιδρυθούν.

4. Αναφέρεται επίσης στα μη κερδοσκοπικά πανεπιστήμια της Αμερικής, αναγνωρίζοντας ότι είναι βεβαίως ιδιωτικά (αντιφάσκοντας με όσα υποστήριζε προηγουμένως, ότι δηλαδή δεν υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια). Αυτά, όμως, μάς λέει, δεν είναι τα ιδιωτικά που εννοούμε στην Ελλάδα. Πρώτον, υπάρχουν και στην Ελλάδα πανεπιστήμια/κολλέγια που είναι μη κερδοσκοπικά. Δεύτερον, και αυτά, τα μη κερδοσκοπικά, στην Ελλάδα απαγορεύεται να λειτουργούν ως πανεπιστήμια. Απαγορεύονται τόσο τα κερδοσκοπικά όσο και τα μη κερδοσκοπικά ΑΕΙ. Τρίτον, το ΜΙΤ, σπουδαίο ιδιωτικό πανεπιστήμιο στην Αμερική ασφαλώς και έχει δίδακτρα για τους προπτυχιακούς φοιτητές του, αντίθετα με όσα υποστηρίζει στο άρθρο του ο κ. Γκόγκας. Δίνει απλώς πολλές υποτροφίες σε όσους δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα.

5. Το άρθρο καταλήγει με τη θέση ότι υπάρχουν ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα μόνο που δεν φέρουν τον τίτλο. Λέγονται κολλέγια και κέντρα ελευθέρων σπουδών. Και το ΜΙΤ είναι, μάς λέει, στο τίτλο ινστιτούτο τεχνολογίας. Αυτό δεν το εμποδίζει να είναι σπουδαίο πανεπιστήμιο. Γιατί δεν είναι και τα δικά μας κολλέγια σπουδαία, αναρωτιέται. «Γιατί, λοιπόν, δεν γίνονται τόσο καλά όσο τα δημόσια; (…) Γιατί διδάσκουν στα ιδιωτικά κολέγια άνθρωποι χωρίς καν διδακτορικό τίτλο σπουδών και χωρίς ερευνητικό έργο; Γιατί οι καθηγητές των δημόσιων πανεπιστημίων (…) δεν τα εγκαταλείπουν για να διδάξουν στα ιδιωτικά κολέγια;»

Θα αποφύγω τις συγκριτικές αξιολογικές κρίσεις και θα απαντήσω στις ερωτήσεις του με γεγονότα. Τα κολλέγια στην Ελλάδα δεν φέρουν στον τίτλο τους τον όρο πανεπιστήμιο επειδή απαγορεύεται. Δεν ισχύει αυτό για το ΜΙΤ. Θα γνωρίζει επίσης ο κ. Γκόγκας ότι απαγορεύεται για έναν πολύ κρίσιμο λόγο που παραλείπει, παραδόξως, να αναφέρει: ότι τα πτυχία/διπλώματα αυτών των κολλεγίων και κέντρων σπουδών δεν αναγνωρίζονται ακαδημαϊκά στην Ελλάδα λόγω συντάγματος και όχι γιατί έχει γίνει κάποια αξιολόγηση που τα απορρίπτει συλλήβδην. Αυτό σημαίνει ότι τα ιδιωτικά κολλέγια, κερδοσκοπικά και μη, δεν ανταγωνίζονται ισότιμα με τα δημόσια αφού εκ προοιμίου η αξία του πτυχίου τους είναι αμφίβολη, αν όχι μηδαμινή, για την Ελλάδα.

Μόνο πολύ πρόσφατα, μετά από επανειλημμένα πρόστιμα από την ΕΕ, δεχθήκαμε να αναγνωρίζονται τα επαγγελματικά δικαιώματα των αποφοίτων τους αλλά εξακολουθούμε να μην αναγνωρίζουμε την ακαδημαϊκή αξία των πτυχίων τους παρότι αυτά μπορεί να αναγνωρίζονται στον υπόλοιπο κόσμο. Λόγω συντάγματος, ένας απόφοιτος ελληνικού κολλεγίου το οποίο συνεργάζεται π.χ., με πανεπιστήμιο της Αγγλίας ή της Γαλλίας, είναι για το ελληνικό κράτος ακαδημαϊκά απόφοιτος λυκείου ακόμα κι αν πάρει στη συνέχεια διδακτορικό από το Harvard και γίνει καθηγητής εκεί ή στο ΜΙΤ.

Στην Ελλάδα δεν μπορεί να γίνει καθηγητής. Αφού δεν αναγνωρίζεται το πρώτο πτυχίο του ακαδημαϊκά, δεν αναγνωρίζονται και τα υπόλοιπα. Οι δε καθηγητές των δημόσιων πανεπιστημίων δεν πάνε να διδάξουν στα ιδιωτικά διότι απαγορεύεται εκ του νόμου να διδάσκουν συγχρόνως σε μη δημόσια ιδρύματα. Και δεν εγκαταλείπουν το δημόσιο πανεπιστήμιο για να γίνουν καθηγητές μόνο σε κολλέγια διότι τα πτυχία που δίνουν ακόμη και τα καλύτερα εξ αυτών δεν αναγνωρίζονται από το ελληνικό κράτος. Υπάρχουν πάντως πολλοί επιστήμονες με διδακτορικά, ειδικά νέοι, που δουλεύουν σε αυτά τα κολλέγια αφού οι πόρτες των δημόσιων πανεπιστημίων είναι κλειστές γι’ αυτούς ειδικά τώρα λόγω κρίσης.

Μήπως, λοιπόν, οι μύθοι και οι ανακρίβειες στον τίτλο του κειμένου του κ. Γκόγκα αναφέρονται σε δικούς του ισχυρισμούς στο άρθρο του; Τα ιδιωτικά πανεπιστήμια στην Ελλάδα πρέπει να επιτραπούν όχι για να κάνουμε το χατίρι των ιδιοκτητών τους (θα μπορεί να είναι μη κερδοσκοπικά) ούτε για να βαφτίσουμε «πανεπιστήμια» διαμερίσματα στην πλατεία Κάνιγγος. Είναι πρώτα απ’ όλα ζήτημα αρχής για μια φιλελεύθερη δημοκρατία. Επιπλέον, εφόσον ιδρυθούν θα μπορέσουν και να αξιολογηθούν από ανεξάρτητες αρχές όπως και τα δημόσια, ακόμη και συγκριτικά, με βάση κριτήρια που θα αφορούν το ακαδημαϊκό περιεχόμενο, την έρευνα, την ποιότητα καθηγητών και φοιτητών, την εύρυθμη λειτουργία και τις εγκαταστάσεις, ώστε να δοθεί συνολικά ώθηση στην ανώτατη εκπαίδευση στη χώρα μας.

* Η κυρία Βάσω Κιντή είναι Αναπληρώτρια καθηγήτρια φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Πηγή: Το Βήμα

1 σχόλιο:

  1. Έλεος με αυτό. Το μεγαλύτερο ποσοστό που φοιτούν στα Κολέγια δήθεν Πανεπιστήμια είναι αυτοί που δεν μπορούσαν να περάσουν πουθενά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή